„Motywacja” wpisana do wyszukiwarki daje prawie 10 milionów wyników. Nic dziwnego – stoi w końcu za wszelkim działaniem, umiejętnie wykorzystywana wiedza o niej może skłaniać do podejmowania lub rezygnowania z aktywności. Jak pomóc dziecku zarządzać własnymi zasobami motywacji i nie uzależnić go od nagród?

Motywacja ma głównie dwie twarze:

  • Zewnętrzna – wiąże się z oczekiwaniem wynagrodzenia za swoje działania – chodzenie do nielubianej pracy motywowane jest pensją, wykonywanie rysunku w przedszkolu – pomimo szczerej niechęci do malowania farbami – może skończyć się dobrą oceną albo pochwałą ulubionej pani.
  • Wewnętrzna – wysiłek podejmowany jest nie dlatego, że prowadzi do namacalnego efektu, ale dla samej przyjemności zajmowania się jakąś czynnością oraz nagrody wewnętrznej (satysfakcji, zadowolenia), możemy mówić o motywacji wewnętrznej.

Współczesne teorie motywacji sugerują, że oba rodzaje mogą współwystępować w różnych proporcjach – to ważne informacje w kontekście rozumienia dziecięcych zachowań.

Nieoczekiwana zamiana miejsc

Ola, wielbicielka wieczorów spędzanych z pędzlem i farbami, za każdy obrazek zaczyna dostawać od rodziców kilka złotych. Podoba jej się ten układ i zaczyna pracować w zawrotnym tempie, produkując kilka rysunków każdego dnia. Rodzice po jakimś czasie zapominają o nagradzaniu wysiłków artystycznych córki i przestają wręczać jej drobne. Krótko po tym Ola porzuca swój kącik malarski i zaczyna interesować się grą w hokeja. Co się wydarzyło? Wydawać by się mogło, że motywacja dziewczynki zniknęła. Tak się jednak nie stało, po prostu się zmieniła – z wewnętrznej na zewnętrzną. A motywacja zewnętrzna zależna jest od nagród pochodzących z otoczenia, nie tych wewnętrznych jak radość. Ich brak spowodował rezygnację Oli z ukochanego kiedyś hobby. Klasyczne badania psychologii dowodzą, że czynnością, za którą otrzymujemy wynagrodzenie przestajemy się zajmować dla przyjemności, rzeczowe nagrody przyznawane za zaangażowanie oraz wyniki obniżają poziom motywacji wewnętrznej.

Akceptacja, docenianie, nagradzanie – niepotrzebne skreślić

Tym, co pozytywnie wpływa na motywację wewnętrzną, jest pozytywny feedback. Informacja zwrotna dotycząca działań dziecka, docenienie jego wysiłków i pochwała za zaangażowanie to przepis na wzmocnienie motywacji wewnętrznej bez ryzyka uzależnienia od nagród. Bo prawdziwa chęć do działania naprawdę niewiele potrzebuje, by dalej się rozwijać. A co w przypadku dzieci, które nie angażują się w atrakcyjne lub wartościowe aktywności? Potrzeba działania i rozwoju w najpopularniejszej klasyfikacji potrzeb, piramidzie Abrahama Maslowa, stoi za istotniejszą potrzebą – bezpieczeństwa, zaspokojenia fizjologicznego. Odebranie pracownikom ich pensji to niezaspokojenie fundamentalnej potrzeby, przez co motywacja do działania schodzi na dalszy plan. Podobnie może być z dziećmi, które upierają się, że nie będą myły zębów ani bawiły się z kuzynami na przyjęciu – warto sprawdzić, czy nie znajdują się pod wpływem stresu z powodu niezaspokojonych potrzeb. Warto sprawdzić, co uniemożliwia maluchowi zaangażowanie się – i pomóc mu cieszyć się beztroskim działaniem.

 

Bibliografia

Deci, E.L., Koestner, R., Ryan, R.M. (1999). A meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125(6), 627-668.

Sekuła, Z. (2008). Motywowanie do pracy: teorie i instrumenty. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.